Gorzkie Żale – nabożeństwo pasyjne w Kościele katolickim, mające najczęściej formę nabożeństwa eucharystycznego, odprawianego w niedziele w okresie Wielkiego Postu. Gorzkie Żale są tradycją wyłącznie polską. Na początku XVIII wieku ówczesny proboszcz kościoła św. Krzyża w Warszawie, ksiądz Michał Bartłomiej Tarło (późniejszy biskup poznański), oraz Bractwo św. Rocha, istniejące od 1688 r. przy tym kościele, rozpoczęli starania o pozwolenia na odprawianie w świątyni specjalnego nabożeństwa pasyjnego. Gorzkie Żale po raz pierwszy zostały odprawione 13 marca 1707 r. w kościele Świętego Krzyża. Pierwszy raz zostały wydane drukiem również w 1707 r. staraniem ks. Wawrzyńca Stanisława Benika pod tytułem (wyjątkowo długim): „Snopek Miry z Ogrodu Getsemańskiego albo żałosne Gorżkiej Męki Syna Bożego, co piątek, a mianowicie podczas Passyjej w niedziele Postu wielkiego po południu, około godzin nieszpornych rospamiętywanie z Przydatkiem Krociuchnego Nabożeństwa do Nayświętszego Sakramentu”. Nazwa się wzięła od mirry, czyli daru, jaki trzej królowie złożyli Bożemu Dzieciątku. Dar ten był zapowiedzią męki i śmierci Chrystusa. Późniejsza praktyka skróciła ten bardzo nieporęczny tytuł, stąd dziś mamy „Gorzkie żale”, a nazwa pochodzi od pierwszych wyrazów pieśni: „Gorzkie żale przybywajcie, serca nasze przenikajcie”.
Nabożeństwo pierwotnie przeznaczone było dla Bractwa Świętego Rocha, ale szybko zdobyło popularność wśród wiernych i zostało wprowadzone do innych kościołów w Warszawie, a następnie w całej Polsce. Otrzymało akceptację Stolicy Apostolskiej. Rozpowszechnili je Księża Misjonarze Św. Wincentego a Paulo, którzy wówczas prowadzili ponad 20 z około 30 seminariów duchownych w Polsce. Klerycy pokochali to nabożeństwo i po święceniach wprowadzali je w swoich parafiach. Nic więc dziwnego, że Gorzkie Żale były znane i śpiewane w większości parafii w Polsce. Migrujący za chlebem Polacy, zabrali ze sobą to, co mieli najcenniejszego, swoją wiarę, a z nią modlitwy i nabożeństwa. I w ten sposób do dzisiaj Gorzkie Żale są śpiewane nie tylko w Polsce, ale na całym świecie, zwłaszcza w środowiskach polonijnych.
Powyższe informacje zaczerpnięto ze stron: https://www.ampolska.co/art-2997-Gorzkie-zale-geneza-i-tresc.htm, https://spiewniksiedleckiego.pl/?p=609, https://pl.wikipedia.org/wiki/Gorzkie_żale, https://priest.pl/historia-nabozenstwa-gorzkich-zali/
Od samego początku nabożeństwo Gorzkich Żali ma bardzo uroczystą oprawę liturgiczną. Zawsze jest odprawiane podczas wystawienia Najświętszego Sakramentu, a jego częścią jest specjalne kazanie pasyjne. Tak było też w naszej świątyni, gdzie o godz. 17.45 ks. Piotr sprawował nabożeństwo Gorzkich Żali przed wystawionym Najświętszym Sakramentem. Zaś ks. Gracjan wygłosił kazanie pasyjne. Po błogosławieństwie Najświętszym Sakramentem wierni mogli adorować Krzyż i złożyć datek na tacę na kwiaty do Bożego Grobu.
Tekst i zdjęcia: Róża Gorońska
